GENEL
BİLGİLER
Yüzölçümü:
3.652 km²
Nüfus:
107.330 (1990)
İl
Trafik No:
69
Bayburt
Doğu Anadolu'yu Karadeniz'e bağlayan Erzurum-Trabzon tarihi İpek Yolu
üzerindedir. Marco Polo ve Türk seyyah Evliya Çelebi
bu yoldan geçmişlerdir. Çoruh nehrinin kıyısında bulunan şehrin tarihi M.Ö.
3000'lere kadar uzanır.
İLÇELER
Bayburt
ilinin ilçeleri Aydıntepe ve Demirözü 'dür.
Aydıntepe:
Bayburt il merkezinin 24 km. kuzey batısında kendi adı ile anılan ovanın
kuzeyindedir. Türk İslam döneminden kalma en önemli eserler, Gümüşdamla köyünde bulunan tarihi kemer köprü ve ilçe
merkezinde bulunan medrese kalıntıları ve merkez camidir.
Demirözü:
Tarihi savaşın yapıldığı Otlukbeli tepesi bu
ilçededir. Demirözü merkezinde klasik dönemden kaldığı
sanılan yapı kalıntıları, ilçeye bağlı Bayrampaşa köyü civarındaki (Evcikler)
Tepesi Höyüğü ve Gökçedere kasabasında (Pulur) Höyüğü ilk tunç çağına ait çanak çömlek bulunması ile
önem kazanmaktadır.
Karayolu:
Karadeniz Bölgesini Doğu Anadolu’ya bağlayan Çin-Trabzon Tarihi İpek yolu
güzergahı üzerinde olan Bayburt İlinin ulaşımı kara yolu ile yapılmaktadır.
Otogar
Tel: (+90 - 458) 211 28 60
Havayolu:
Erzurum Uluslararası Hava limanına 60 dak.,Trabzon
Uluslararası Havalimanına120 dak. mesafededir.
Müzeler
ve Örenyerleri
Aydıntepe
Yeraltı Şehri
Bayburt’un
kuzeybatısında dağlık yöredeki bucak merkezi Aydıntepe’de yer alan kent, tüf içerisinde, yüzeyden 2-2.5 m
derinde başka yapı malzemesi kullanmadan ana kayaya oyulmuş galeriler, tonozlu
odalar ve bu odaların açıldığı daha geniş mekanlardan oluşmaktadır. Yaklaşık 2
ile 2.5 m yüksekliğinde tonoz örtülü galeriler yer yer
her iki yana genişlemektedir. Kareye yakın planlı odalar bu mekana açılmaktadır,
ayrıca gözetleme mekanlarının oluşturduğu havalandırma amaçlı konik biçimdeki
deliklerin, galeri odalarını aydınlatmak için de kullanıldığı gözlenmektedir.
Günümüzde kazı çalışmaları devam edilen kent hakkında şu an ileri sürülen iki
görüş mevcuttur.
Bunlardan
birincisi kentin bölgede daha önce sözü edilen Halde Şehrine ait olduğu ve eski
ismi Hart (Aydıntepe) olan ilçenin isminin de
“Halt”tan geldiği görüşüdür. Diğer görüş ise; Hart’ta
bu yeraltı kentinden başka Geç Roma-Erken Bizans devirleri arasında yer alan bir
mezarın ortaya çıkarılması dolayısıyla, Hıristiyanlığın henüz yerleşmediği bir
devirde bu bölgenin bir sığınak teşkil ettiği, Romalılar tarafından kovulan ilk
Hıristiyanların bu bölgeye geldikleri ve sığındıkları, yeraltı kentinin de bu
Erken Hıristiyanlık dönemine ait olabileceğini iddia etmektedir.
Çiftetaş-II
Tepesi
Çiftetaş
köyünde bulunan tepe doğal varlık olarak tespit edilmiş 1993-1995 yıllarında
kazı çalışmaları yapılmış buluntular Erzurum Arkeoloji Müzesi Bayburt bölümünde
Kaleler
Bayburt
Kalesi
Kent
merkezinin kuzeyinde yer alan kalenin yapımıyla ilgili bilgiler kesin değildir.
Yerel prens ve krallıkların savaşımlarında önemli bir rol oynayan kalenin M.S.
58’de yapıldığı tahmin edilmektedir. Roma, Bizans, Arap ve Komnenos egemenliklerinde kalan yapı, pek çok kez
onarılmıştır. Bizans tarihçisi Prokopius, Bayburt ve
Aeron kalelerinin Bizans İmparatoru Iustinianus döneminde yaptırıldığını bildirmektedir. Kalede
Saltuklular döneminde başlatılan ve Erzurum Meliki
Tuğrul Şah tarafından tamamlanan (1200-1230) onarım çalışmaları ile ilgili
yazıtlar bulunmaktadır.
Sağlam
kalan Selçuklu ve Osmanlı yazıtlarıyla, dönemini aydınlatan önemli yapılardan
biri olan Bayburt Kalesi ve çevresinin bir düzenleme projesi yapılmış ve
uygulama aşamasına gelinmiştir. Restorasyon çalışmaları ise halen devam
etmektedir.
Saruhan
Kalesi
İl
merkezine yaklaşık 40 km. mesafedeki Saruhan köyünde
bulunan kalenin, Gümüşhane ve Bayburt bölgesine savunma ve gözetleme amaçlı
yapılan 70 kaleden biri olduğu sanılmaktadır. Kale bir tepeye inşa edilmiş olup,
duvarları günümüze kadar fazla hasar görmeden ulaşabilmiş, ancak zaman içinde
özgün niteliğini yitirmiştir.
Cami
ve Türbeler
Ulu
Cami
Bayburt
kent merkezinde bulunan cami Selçuklu yapısıdır. İç mekanda bulunan beş yazıtta,
yapımı ile ilgili bilgi verilmektedir. Dikdörtgen biçimindeki ana mekan, mihrap
yönüne dikey sekiz kalın payeyi bağlayan geniş kemerlerle üç nefe bölünmüştür. Bu plan tipi, Selçuklulardan sonra
Beylikler döneminde de uygulanmıştır. Orta nef kubbeli
bir mekanla son bulmaktadır. Dıştan düz toprak damlı olan cami pek çok onarım
görmüşse de ana planını koruyabilmiştir.
Pulur
(Ferahşad Bey) Camii ve Medresesi
Demirözü
ilçesi sınırları içinde yer alan Gökçedere beldesi
merkezindedir. 16. yüzyılda inşa edilmiş Ferahşad Bey
yapılar topluluğunun cami, medrese, han, hamam, imaret ve konuk evinden oluştuğu
bilinmektedir. Bunlardan han, imaret ve konuk evinden hiçbir iz kalmamıştır.
Medresede
18. yüzyıl sonlarında Akkoyunlu Süleyman Bey
tarafından yenilenme çalışmalarının yaptırıldığı sanılmaktadır. “L” biçimindeki
yapı, beş bölümlüdür. Tüm bölümlerin kapıları avluya açılmaktadır. Avluya açılan
kapı ve pencere kemerleri Farsça yazılıdır. Odalarda nişlerle süslenmiş ocaklar
ilginç bir görünüm sergilemektedir.
Kutluğ
Bey Camii
Merkez
ilçeye bağlı, Bayburt-Köse yolu üzerinde ve il merkezine yaklaşık 30 km.
mesafede bulunan Çayıryolu köyündedir. 14. yüzyılın
ikinci yarısında Fahreddin Kutluğ Bey tarafından yaptırılmıştır. Kapı üzerindeki
yazıttan 1550’de onarım gördüğü anlaşılmaktadır. Yapı açık bir avludan geçilen toprak damlı, son cemaat yeri ve dört kalın ağaç
direkle mihrap yönüne koşut üç nefe ayrılan ana
mekandan oluşmaktadır. Yalın bir görünüşe karşılık, içte ahşap gerecin değişik
biçimlerde değerlendirildiği gözlemlenmektedir.
Y.
Hınzevrek Camii
Demirözü
ilçe merkezinin hemen kuzeyinde bulunan Çatalçeşme
köyündedir. Yapım tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte Akkoyunlular döneminde yapıldığı tahmin edilmektedir. Son
cemaat yeri eğimli bir çatıyla örtülü olan caminin minare kaidesi kesme taştan,
silindirik gövdesi ise tuğladan yapılmıştır. Kare planlı ana mekanı örten kubbe
yıkılmış,ü yerine dört ahşap ayağa oturan, ortası kırlangıç kubbeli bir ahşap
örtü yapılmıştır. Nişleri mukarnas süslemeli olan
mihrabın kemeri bitkisel ve geometrik motiflerle bezenmiştir.
Zahid
Efendi Camii
İl
merkezinde bulunan cami, Osmanlı döneminde (1514-1515) Zahid Efendi tarafından yaptırılmıştır. Klasik Osmanlı
mimarisi tarzında inşa edilen yapı birkaç kez onarım görmüş, ancak aslına uygun
olarak yapılmayan bu onarımlar sonrasında özgünlüğünü yitirmiştir. Çatısı saç
kaplama malzemesiyle kaplanmış olan cami günümüzde ibadete açıktır.
Şehit
Osman Türbeleri
Bu
türbelerin, Saltukoğulları komutanlarından Mengücük Gazi’nin erkek kardeşi Osman Gazi ve kız kardeşine
ait olduğu bilinmektedir. Bayburt merkezinin batı yanını kapayan 1682 m. rakımlı
tepe üzerinde yapılmışlardır. Türbelerin yanında bulunan mezar taşlarının
600-700 senelik oldukları sanılmaktadır.
Kutluğ
Bey (Sünür) Türbesi
Merkez
ilçeye bağlı, Bayburt-Köse yolu üzerinde ve il merkezine yaklaşık 30 km.
mesafede yer alan Çayıryolu köyünde bulunan türbe
Kutluğ Bey Camii’nin 30 m. doğusunda, mezarlığın
içinde bulunmaktadır. Yazıtında, Tur Ali Bey oğlu Kutluğ Bey’in adı okunmaktadır. Kutluğ Bey’in 1389’da öldüğü düşünülerek türbenin 14.
yüzyılın sonlarında inşa edildiği tahmin edilmektedir. Kesme taştan, sekiz
köşeli olarak inşa edilen yapının kubbesi yıkılmıştır. Duvarlarda, içten kemerli
nişlerle devinim sağlanmıştır. Yarım daire biçimli mihrap, yuvarlak kemerlidir.
Kubbenin çinilerle süslü olduğu camiyle türbe arasında revaklı medrese odalarının bulunduğu bilinmekle birlikte,
bunlardan günümüze bir iz kalmamıştır. Türbenin büyük kısmı yıkılmış, sadece
duvarları ayakta kalabilmiştir. Halk arasında Tur Ali Bey Türbesi olarak da
bilinmektedir.
Abdulvahab
Gazi Türbesi
Merkez
ilçeye bağlı ve Bayburt-Gümüşhane yolunun yaklaşık 35. km’sinde yeralan Erenli köyünün
hemen altındadır. 7. yüzyılda yaşayan ve kahraman olarak tarih kitaplarına
geçen, halk arasında saygın kişiliği olan Abdulvahab
Gazi’ye aittir. Günümüzde ayakta olup, ziyarete açıktır.
Hanlar
ve Hamamlar
Bent
Hamamı
Çoruh
Nehri kıyısında, Bayburt Kalesi’nin güneydoğu eteğinde bulunan hamam, 16.
yüzyılda Akkoyunlu Hacı Ferahşad Bey tarafından yaptırılmıştır. Dış kısmı çeşitli
kereler onarım gören yapının iç kısmı halen özgünlüğünü korumaktadır. Klasik
dört eyvanlı hamam planı ile yapılmış olan hamamın soyunmalık bölümü dört sütuna
oturan ortası aydınlık fenerli kubbeyle örtülüdür. Ilıklık bölümü ise uzun bir
beşik tonozdan oluşmaktadır. Halvet bölümündeyse, ortada bir kubbe, dört yönde
sivri beşik tonozlu eyvanlar, köşelerde kubbeli halvet odaları yer almaktadır.
Merkezi kubbeye pandantiflerle, köşe kubbelerine Türk üçgenleriyle geçiş sağlanmıştır. Yapı günümüzde de hamam olarak
kullanılmaktadır.
Paşaoğulları
(Kondolotlar) Hamamı
Bayburt
kent merkezinde bulunan ve birkaç kez onarılan hamamın yapım tarihi ile ilgili
bilgiler kesin değildir. Sıcaklık bölümü, klasik haç biçimli dört eyvanlı
hamamlar planındadır. Kubbeye geçiş pandantiflerle
sağlanmıştır. Köşe odaları kubbeli tonozla, ılıklık beşik tonozla örtülüdür.
Meydan
(Çarşı) Hamamı
Bayburt
kent merkezinde bulunmaktadır. Kadı Mahmud Çelebi
Vakfı olarak bilinmektedir. Merkez planlı, yıldız biçimli 6 eyvanlı sıcaklık
bölümü dışında özgünlüğünü yitirmiştir. Hamam günümüzde de kullanılmaktadır.
Hanlar
Taşhan
İl
merkezinde bulunan Ulu Cami'nin yakınında, çarşı içindedir. Yangından sonra
yazıtları yok olduğundan, ne zaman yaptırıldığı bilinmemektedir. Birbirinden
ayrı üç bölümden oluşan hanın ana mekanı kare planlıdır. Orta payeden dört yöne
uzanan sivri kemerlerle dört bölüme ayrılmış, her bölüm kubbelerle örtülmüştür.
Ana mekanın batısındaki, dar dikdörtgen biçimli ikinci bölüm art arda dizilen
kubbe ve tonozlarla örtülüdür.
Mağaralar
Helva
Köyü Buz Mağarası
Masat
Vadisi’nin güneyinde Helva köyünde yer almaktadır. İl merkezine 33 km. mesafede
bulunan mağaranın içinde buzdan oluşmuş sarkıt ve dikitler görülebilmektedir.
Köy halkı tarafından değişik zamanlarda soğuk hava deposu olarak kullanılmış
olan mağara, buz oluşumlarının değişik şekillerini yansıtması bakımdan dikkat
çekicidir.
Çımağıl
Mağarası
İl
merkezine yaklaşık 35 km. uzaklıktaki Aşağı Çımağıl
köyünün Taşındibi Mahallesi’nde yer alan mağaraya
Taşındibi Mahallesi’nden sonra yaya olarak yaklaşık
bir saatlik bir yolculuk sonrasında ulaşılabilmektedir. Ancak 884 m.
uzunluğundaki bölümü incelenebilen Çımağıl Mağarası 11
bölümden oluşmakta ve tavan yüksekliği yer yer 30
m’yi bulmaktadır. Mağarada küçük su birikintileri
bulunmakta, sarkıt dikitleri ve doğal yapısıyla gerçekten görülmeye değer
manzaralar oluşturmaktadır.
Yaylalar
Bayburt
Yaylaları Kop Dağı Turizm Merkezi-Kop Dağı Yaylası, Sultan Murat
Yaylası
Sportif
Aktiviteler
Avcılık
İlde
avcılık gelişmiş olup, bu yönde bir avcılık ve atıcılık kulübü bulunmaktadır.
Kara av hayvanları avcılığı olarak özellikle kış mevsimi oldukça uygundur.
Trekking
İli kuşatan Kemer, Soğanlı, Haldizen, Kırklar, Köse,
Coşan, Kop, Otlukbeli, Divanyolu, Sarıçiçek dağları
2000-3000 metrenin üzerinde dağlar olup, bu alanlar atlı, dağ ve doğa yürüyüşüne
elverişlidir.
Olta
Balıkçılığı
Çoruh
Nehri ve kolları, tatlı su ürünleri balıkçılığına oldukça elverişli imkânlar
sunmaktadır. Masat, Kopuz, Beşpınar, Ozansu, Yoncalı, Yazyurdu, Kılıçkaya ve Çatıksu dereleri
alabalık yönünden; Oruçbeyli, Sakızlı, Saraycık, Danişmend, Eymür, Gökçedere gölleri ise sazan balığı yönünden zengindir.
Akarsu
Turizmi, Kano ve Rafting
Bir
kolu Mescit dağlarından, diğer bir kol da Otlukbeli
dağlarından çıkarak iki kol halinde ilin sınırları içerisinde Dikmetaş köyü altında birleşen Çoruh nehri debi bakımından
ülkemizin en önemli akarsularından biri olup, bu özelliği nedeniyle su
sporlarına çok elverişlidir. Dikmetaş köyünden
başlayarak Çoruh nehrinin il sınırlarını terk ettiği Aslandede köyüne kadar olan kısmında su sporlarından kano ve
rafting yapılmaktadır.
Kayak
Kop
Dağı "Turizm Merkezi" ilan edilmiş ve bu merkez üzerinde "Kop Dağı Kayak ve Kış
Sporları Merkezi "planlama çalışmaları Turizm Bakanlığınca yapılarak
bitirilmiştir.
Kuş
Gözlem Alanı
Doğu
Karadeniz Dağları
Diğer
Tarihi Yerler
Sırakayalar
Şelaleleri
Merkeze
bağlı Sırakayalar köyünde biri köyün girişinde,diğeri
köyün içinde olmak üzere iki tanedir. Şelalelerin çevresi bölge halkınca yaz
aylarında mesire ve piknik alanı olarak kullanılmaktadır. Sahip olduğu eşsiz
olağan güzelliklerin içerisinde şelalelerin yeri ve önemi oldukça fazladır.
Korgan
Köprüsü
Bayburt-Gümüşhane
yolunun yaklaşık 25. km’sinde ve Merkez ilçeye bağlı
Akşar beldesinde bulunan yapı, iki gözlü ve sivri
kemerlidir. Kesme taştan kemerler, korkuluk taşları ve kemer arası taşlar sağlam
durumdadır. Klasik Osmanlı dönemi köprülerinden olup, günümüzde de
kullanılmaktadır.
Saat
Kulesi
Saat
Kulesi, Bayburt kent merkezinde valilik konağının yakınında olup, 1924 yılı
Cumhuriyet Bayramı’nda açılmıştır. Bayburt taşından, yine Bayburtlu ustalar
tarafından yapılan saat kulesi, Çorum Saat Kulesi’nin bir benzeridir. Kuleye
takılan 4 adet saat ve makine aksamı Almanya’dan getirilmiştir. Kulenin zeminden
yüksekliği 21 m. olup, şerefesine 41 basamaklı bir merdiven yoluyla
çıkılmaktadır.
Kop
Şehitleri
Abidesi
Bayburt-Erzurum yolunun yaklaşık 40. km’sinde,
karayolunun hemen kenarında yer almaktadır. Kop Şehitleri Abidesi, 1916 yılında
Kop Geçidi’nde ve Çoruh Havzası’nda düşmana direnen ve bu direnişte şehit olan
askerlerin anısına 1963 yılında Kop Dağı’nın zirvesine yapılmıştır. Abide
yapımında, genelde kesme taş ve yer yer beton ile
mermer kullanılmıştır.
Doğu
ve güneydoğusunda Erzurum, batısında Gümüşhane, kuzeyinde Trabzon ve Rize,
güneyinde Erzincan illeri ile çevrili Bayburt, Anadolu'nun kuzeydoğusunda Çoruh
Nehri kenarında ve denizden 1550 m. yükseklikte
kurulmuştur.
Bayburt'ta
Doğu Karadeniz iklimi ile Doğu Anadolu iklimi arasında, karasal özellikleri ağır
basan bir geçiş iklimi hüküm sürmektedir. Bu nedenle
yazları sıcak ve kurak kışları soğuk ve yağışlı geçmektedir.
Bayburt'un
tarihi M.Ö. 3000'li yıllara kadar uzanmaktadır. Şehir, Azziler tarafından kurulmuştur. Bayburt, Med, Pers, Roma, Bizans, Emevi,
Saltuklu, Danışmend,
Selçuklu, Akkoyunlu, Safevi
ve Osmanlıların egemenliğinde kalmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra Erzurum'a,
1927 yılında Gümüşhane'ye bağlı il olmuştur.
Bayburt
yöresel yemeklerinde görülen genel özellik, un ve una bağlı yemeklerle, etli
yemeklerin sebze ve zeytinyağlı yemeklerden çeşit olarak daha fazla oluşudur.
Yörenin yemeklerinin bazıları; tel helvası, tatlı çorba, galaçoş, ekşi lahana, lor dolması, yalancı dolmadır.
Bayburt'tan
Yemek Tarifleri
Galacoş
Malzemeler
:
250
gr Yeşil mercimek
500
gr kıyma
200gr
tereyağı
1
Adet Büyük Boy soğan
2
kaşık salça
3
su bardağı süzme yoğurt veya kurut
2
adet pide veya ev ekmeği
Yapılışı
:
Mercimekleri
2,5 su bardağı suda hafif diri kalacak şekilde haşlayarak süzülür.Bir kenarda
bekletilir.Soğanlar küçük küçük kıyılır. Yağda
kavrulur.Kıyma ilave edilerek 5 dakika süreile
karıştırarak kavrulur. Mercimek salça ilave edilir.Tuz ve karabiberde ilave
edilerek lezzetlendirilir. Servis tabağına pideler doğranır. Kıymlı karışım ekmeklerin üzerine dengeli bir şekilde
yayılır.Ezilmiş süzme yoğurt üzerine dökülür.Yağ kızdırılarak yemeğin üzerine
gezdirilir.Servis yapılır.
Bayburt'ta
bakır işlemeciliği, kilim ve ehram dokumacılığı önemlidir. Özellikle üretilen
kilim motifleri Bayburt'a ait ve orijinaldir. Ayrıca, ehram dokumaclığı da yöreye özgü bir dokumadır. Ehramdan yapılan
yelek, masa örtüsü, yatak örtüsü, seccade, perde ve kravat gibi eşyalar ilgi
çekicidir.
20
Mayıs-5 Haziran tarihlerinde Bayburt'u ziyaret etmiş iseniz Kırkpınar Köyünde doktor yılanları
görmeden,
Temmuz
ayının üçüncü haftasında ile gelmiş iseniz "Dede Korkut Kültür-Sanat Şöleni'ne"
katılmadan,
Vilayet
Ormanını gezmeden,
Kefenli
Kebap, Gındırlama Köftesi
yemeden,
....Dönmeyin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder