GENEL
BİLGİLER
Yüzölçümü:
5.576 km²
Nüfus:
170.117 (1990)
İl
Trafik No:
75
Türkiye'nin
Doğu Anadolu Bölgesindeki sınır illerinden olan Ardahan, sınırları içerisindeki
Damal Dağları'nda beliren Atatürk silüeti ile ünlüdür. Her yıl Haziran ayının 15 ile Temmuz
ayının 15’ine kadar saat 18’den itibaren Karadağ sırtlarında Atatürk’ün bu
silueti net olarak yaklaşık 20 dakika izlenmektedir. Ardahan'da bu tarihlerde
Atatürk'ün İzinde-Gölgesinde Damal Şenlikleri
düzenleniyor.
İLÇELER:
Ardahan
(merkez), Çıldır, Damal, Göle, Hanak, Posof.
Karayolu:
İlin Karadeniz Bölgesi’ne açılımını sağlayan tek yol Ardahan-Şavşat
Karayolu’dur. Ancak gerek yol güzergahının dağlık olması, gerekse yolun bozuk
olması nedeniyle kış aylarında sık sık ulaşıma
kapanmaktadır. Bu yola alternatif olarak düşünülen Ardahan-Yalnızçam-Ardanuç Karayolu ise hem mesafe hem de coğrafi
bakımdan elverişli şartlara sahiptir. Bu yolun tamamlanması ile ilin Karadeniz
Bölgesi ile bağlantısı kolaylaşacaktır.
Ören
Yerleri
Akçakale
Ada Şehri Kalıntıları: Çıldır
Gölü’nün içerisinde yer alan Akçakale Adası, doğal güzelliklerinin yanı sıra,
birinci derecede arkeolojik sit alanıdır. Çıldır ilçe
merkezinin yaklaşık 27 km. güneydoğusunda yer alan Akçakale köyünün hemen
batısında bulunan bir ada şehrine ait kalıntılardır.
Çıldır
/ Taşköprü Kitabeleri: Çıldır
ilçe merkezinin yaklaşık 30 km. güneyindeki Taşköprü köyünde köyün kuzeyini
sınırlayan kayalıkta, büyük bir kaya üzerinde yer alan bir kitabedir.
Bölgedeki
en eski kitabe olduğunu sanılan bu kalıntının Urartu Krallarından II. Sarduri’ye ait olduğu ifade edilmektedir.
Kaleler
Ardahan
Kalesi
Ardahan Kalesi çevresinde yapılan Prehistorik
araştırmalar, (M.Ö. 3500-2000) Eski Tunç Çağı’na ait yarlaşmanın varlığını
ortaya koymuştur. Ardahan Kalesi, Osmanlı döneminde 16. yüzyıl ortalarında,
Kanuni Sultan Süleyman’ın emriyle inşa edilmiş ve günümüze kadar ulaşmayı
başarmıştır. Tarihi oldukça eskilere dayanan Ardahan Kalesi’nde yapılan kazılar
bölgenin çeşitli krallıkların hakimiyetine girdiğine göstermektedir.
Savaşır
(Cancak) Kalesi
Posof ilçesine bağlı Savaşır (Cancak) köyünün
güneydoğusunda, üç yanı vadi ile çevrili sivri bir tepe üzerinde
konumlandırılmıştır.
Kinzi
Kalesi
Ardahan’ın yaklaşık 30 km. batısında Bağdeşe (Kinzodamal) köyünün kuzeyinde, Bülbülan Yaylası’nın güneydoğusunda yer alan bir kaledir.
Sevimli
Kalesi
Hanak ilçe merkezinin yaklaşık 18-20 km.
güneydoğusundaki Sevimli (Vel) köyünün takriben 500 m.
güneyinde, Kura Nehri vadisinde, yarımada biçimli sarp bir tepe üzerinde yer
almaktadır.
Kalecik
Kalesi
Göle ilçesine bağlı Kalecik köyünün yaklaşık 450-500 m. güneyinde, köyden gelen
derenin oluşturduğu vadi ile Kura Vadisi’nin kesiştiği noktada sarp bir alana
kurulmuştur.
Şeytan
Kalesi
Çıldır ilçesinin Yıldırımtepe köyü civarında olan bu
kalenin, Ortaçağ’da yapıldığı tahmin edilmektedir. Çıldır’a 1 km. uzaklıktaki
Yıldırımtepe köyünün yaklaşık 1,5 km. kuzeydoğusunda
bulunan Karaçay Vadisi’nde oldukça sarp bir alana inşa
edilmiştir.
Kurtkale
Çıldır ilçe merkezinin yaklaşık 36 km. kuzeydoğusundaki Kurtkale nahiyesinin 1 km. güneyinde ve Gürcistan sınırında
bulunmaktadır. Yakınındaki nahiyeye de adını veren Kurtkale’nin tarihi ve adını nereden aldığı konusunda kesin
bilgi yoktur.
Kazan
Kale
Ardahan’ın yaklaşık 12-13 km. kuzeydoğusunda, Kura Vadisi’nin nehrin akış yönüne
göre sağında, vadinin sınırlandığı dil biçimindeki yükselti üzerinde yer
almaktadır. Kesin tarihi bilinmeyen kale çevresinde, eski yerleşim izleri
mevcuttur.
Altaş
( Ur) Kalesi
Ardahan- Hanak karayolunun 18. km’sindeki Altaş (Ur) köyünün
doğusunda yer alan sivri bir tepe üzerine kurulmuştur. Tarihi kaynaklarda sadece
adı ve yeri belirtilen kalenin, ilk yapım tarihi kesin değildir. Ancak 7.- 8.
yüzyıldan beri bu kalenin mevcut olduğu anlaşılmaktadır.
Kırnav
Kale
Hanak ilçesinin 5 km. güneyindeki Çayağzı köyünün yaklaşık 400 m. batısında Ardahan– Hanak karayolu üzerinde Hanak Çayı
kenarında yer alır. Bu kalenin de kesin inşa tarihi bilinmemektedir. Ancak
bugünkü kalıntıların, Ardahan Kalesi’ne ait kalıntılarla aynı duvar tekniğine
sahip olması dikkat çekicidir.
Camiler
Ardahan
Merkez Mevlit Efendi Camii:
Ardahan şehir merkezinde Halil Efendi Mahallesinde, kalenin yaklaşık 150-200 m.
doğusunda yer almaktadır. Giriş kapısında bulunan kitabeye göre, yapımı 1701
tarihinde inşa edildiği anlaşılmaktadır. Ancak bu caminin yakın tarihlerde beden
duvarlarının yarıdan yukarısı ve üst örtüsü yenilenmiştir.
Posof
Merkez Camii:
Posof merkez camisinin minberinde kitabeye göre 1868 tarihinde inşa edildiği
anlaşılmaktadır. Cami, boyuna dikdörtgen planlı olup, kesme taşlardan
yapılmıştır. İç yapısı Osmanlı mimarisini yansıtmaktadır. Ayrıca caminin
doğusunda yer alan dikdörtgen hazire alanında bulunan
bir lahitte yazan 1771 tarihi caminin tarihinin minberindeki tarihinden daha
eskiye dayandığını düşündürmektedir.
Mağaralar
Övündü
Mağaraları:
Çıldır’a bağlı Kurtkale nahiyesinin 1 km. doğusundaki
Övündü köyünün yaklaşık 250-300 m. güneyindeki kalker kaya kütlesine oyulmak
suretiyle oluşmuş iki grup mağara yerleşimidir.
Ortakent
(Büyük Nakala) Mağaraları:
Hanak ilçesinin 10 km. kadar doğusunda yer alan Ortakent (Büyük Nakala)
nahiyesinin yaklaşık 7-8 km. güneyinde, Kura Nehri Vadisi’nde, nehrin akış
yönüne göre sol yanındaki kayalıkta, çok sayıda mağara yerleşimi ve büyük bir
kaya kilise bulunmaktadır. Tarihi kaynaklarda bu mağara yerleşimi grubunun da
kendisinden sonra gelen Tahtalı, Vaşlop, Ampur ve Colit Mağaraları gibi
Yontma Taş Çağı izleri taşıdığı belirtilmiştir.
Göller
İl
merkezine 45 km. uzaklıkta bulunan göl, deniz seviyesinden 1956 m. yükseklikte
ve 25 km2’lik bir alanı kaplamaktadır.
Çıldır
Gölü kışları çok soğuk geçtiği için kasım ayı
sonlarında donmakta ve buz derinliği 1 m’yi
aşmaktadır. Gölün buzları nisan ayı başlarına kadar çözülmemektedir. Kışları
yüzeyinde 2 m. civarında buz oluşan Çıldır Gölü’nde, buz delinerek balık avı
yapılmaktadır.
Çıldır
Gölü dışında, Aktaş ve Aygır gölleri ile Posof
Çayı’nda da sportif olta balıkçılığı yapılabilmektedir.
Kuş
Gözlem Alanı
Ardahan
Ormanı Kuş Alanı,Aktaş Gölü Kuş Alanı ve Çıldır Gölü
Kuş Alanı Ardahan ili sınırları içinde bulunmaktadır.
Aras
Havzası
Kuzeyde
ve doğuda Gürcistan toprakları, güneyde Kars, batıda Artvin ve Erzurum illeriyle
sınırlıdır. İlin en önemli akarsuyu Kura ırmağı, en büyük gölü üçgen biçimli
Çıldır gölüdür. Van gölünden sonra Doğu Anadolu Bölgesinin ikinci büyük gölü
olan Çıldır, lav akıntısı sonucunda oluşmuş bir "lav seti gölü"dür. Suları tatlı
olan göl aralık ve nisan ayları arasındaki dönemde yer yer donmaktadır.
Karasal
iklime hâkim olup kışları uzun, sert ve kar yağışlı, yazları ise kısa ve
serindir. Yalnızca etrafı dağlarla çevrili olan ve ortalama 900 m. yükseklikte
bulunan Posof ilçesi mikroklimatik iklim koşullarına
sahip olup, kışları yumuşak ve yağışlı, yazları ise sıcak geçmektedir.
Ardahan
ili, 27 Mayıs 1992’de çıkarılan yasayla, Türkiye Cumhuriyeti’nin 75. ili olarak
kurulmuştur.
Ardahan
Kalesi’nde yapılan araştırmalar, yörede Eski Tunç Çağı’na ait kalıntıları ortaya
koymaktadır. Eski adı Artan’dır. Ardahan Kalesi uzun yıllar, Osmanlı
topraklarını Kafkasya yönünden gelen saldırılara karşı korumuştur. 1878 Ayastefanos Antlaşması’yla Rusya’ya verilen yöre, 1918 Brest-Litovsk Antlaşması’yla geri
alınmıştır. Yerleşim, 26 Nisan 1919’da Gürcülerin işgaline uğramış, 23 Şubat
1921’de Türkiye topraklarına katılmıştır.
Ardahan’ın
kaşar peyniri ve balı ülke çapında isim yapmıştır. Elma dolması, evelik aşı, pişi, bozbaş, kuymak, ekmek aşı ve helvası en ünlü yemek
türleridir.
Halıcılık
ve gümüş işlemeciliği ildeki en önemli el sanatlarındandır. Yöre motiflerini
taşıyan gümüş kemer, başlık ve takılar yöreye gelen turistlerin ilgisini çeken
hediyelik eşyalardır.
Ardahan
Kalesini, Posof Savaşır köyü kalesini, Posof çeşmelerini
görmeden,
Çıldır
Şeytan Kalesini, Çıldır'ın tarihi camilerini gezmeden,
Damal
dağında Atatürk silüetini
görmeden,
Çıldır'da
güneşin batışını izlemeden,
Çıldır
Aktaş Gölü'nü görmeden, Gölün alabalıklarından
yemeden,
Kaşar peynirinin ve balının tadına bakmadan,
...Dönmeyin.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder